ALINTI: http://www.kararara.com/aihm/turkce/aihm10752.htm

AİHM
CİHANGÜL - TÜRKİYE

İlgili Kavramlar

ADİL YARGILANMA HAKKI

İçtihat Metni

CİHANGÜL - TÜRKİYE

2. DAİRE

(Başvuru no. 44292/04)

KARAR

STRAZBURG

KARAR TARİHİ:29 Eylül 2009

İşbu karar AİHS'nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecektir. Şekli düzeltmelere tabi olabilir.

USULİ İŞLEMLER

Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan 44292/04 no'lu davanın nedeni T.C. vatandaşı Erol Cihangül'ün ("başvuran"), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne 25 Ekim 2004 tarihinde Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi'nin ("AİHS") 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvurudur. Başvuran, AİHM önünde Ankara Barosu avukatlarından O. Çelen tarafından temsil edilmiştir.

OLAYLAR

I. DAVA OLAYLARI

Başvuran, 1980 doğumludur ve İstanbul'da yaşamaktadır. 5 Mart 2003'te kendisi ve ailesi hakkında yapılan gizli güvenlik soruşturması sonucu askeri akademi öğrencisi olmasının uygun görülmemesi nedeniyle akademiyle ilişiği kesilmiştir. Başvurana, ilişiğinin kesilmesine gerekçe olarak belirli bir neden bildirilmemiştir.

Bilahare, başvuran Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nden ihraç kararını bozmasını talep etmiştir. Yargılama sürecinde gizli belgelere ve Savunma Bakanlığı'nın, başvuranı askeri akademiden ihraç kararına gerekçe olarak Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'ne sunduğu bilgiye erişme imkanı olmamıştır.

25 Şubat 2004'te Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, başvuranın talebini reddetmiştir. Askeri hizmetin yerine getirilmesi için gizlilik gerektiren bilgi ve belgelerin başvurana açıklanamayacağını kaydetmiştir. Mahkeme ayrıca idare tarafından yapılan sınıflandırmaya tabi olmadığını ve her bir davada, belgelerin gizli tutulmasını haklı kılacak sebepler bulunup bulunmadığını resen değerlendirdiğini vurgulamıştır. Yargılama sürecinde Cumhuriyet Savcısı tarafından Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'ne sunulan yazılı görüşler, başvurana bildirilmemiştir.

Müteakiben başvuran, gizli nitelikli oldukları iddiasıyla güvenlik soruşturması sonuçlarına erişiminin engellenmesinin, kendisini gereğince savunmaktan alıkoyduğunu ileri sürerek Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kararının düzeltilmesini talep etmiştir.

20 Mayıs 2004'te Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, başvuranın kararın düzeltilmesine ilişkin talebini reddetmiştir.

HUKUK

I. AİHS'NİN 6/1 MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI

Başvuran, AİHS'nin 6/1 maddesine dayanarak Savunma Bakanlığı tarafından Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'ne sunulan gizli belgelere ve bilgilere erişiminin engellenmesi ve Cumhuriyet Savcısı'nın mahkemeye sunduğu yazılı görüşlerin kendisine bildirilmemesi nedeniyle tarafların eşitliği ilkesinin ihlal edildiğinden şikayetçi olmuştur.

A. Kabuledilebilirlik

Esas olarak Pellegrin/Fransa ([BD], no. 28541/95, AİHM 1999-VIII) kararındaki mahkeme içtihadını dayanak olarak gösteren Hükümet, başvuran ve Devlet arasındaki hususi ilişki nedeniyle AİHS'nin 6/1 maddesinin mevcut davada uygulanabilir olmadığını ileri sürmüştür.

AİHM, son olarak Vilho Eskelinen ve Diğerleri/Finlandiya kararında ([BD], no. 63235/00, 62. paragraf, AİHM 2007-IV) Devlet ve devlet memurları arasındaki uyuşmazlıklarda 6/1 maddenin uygulanması hususundaki içtihadını gözden geçirdiğini kaydeder. Yukarıda kaydedilen davada kabul edilen yeni kriterleri göz önüne alan AİHM, Hükümet'in öncelikle başvuranın, ulusal hukuk bağlamında mahkemeye erişim hakkı bulunmadığını ve ikinci olarak, uyuşmazlık konusu göz önüne alındığında başvuranın 6. madde kapsamındaki haklardan mahrum bırakılmasının anlaşmazlığın mahiyeti bakımından haklı bir gerekçeye dayandığını ortaya koyamadığını kaydeder. Sözkonusu koşullar altında AİHM, 6/1 maddenin mevcut davaya uygulanabilir olduğu kanaatindedir; bu nedenle Hükümet'in ilk itirazını reddeder (bkz. Miran/Türkiye, no. 43980/04, paragraflar 9-12, 21 Nisan 2009, ve Topal/Türkiye, no. 3055/04, paragraflar 12-15, 21 Nisan 2009).

AİHS'nin 35. maddesinin 3. paragrafı çerçevesinde sözkonusu şikayetlerin dayanaktan yoksun olmadığını kaydeden AİHM, ayrıca başka açılardan bakıldığında da kabuledilemezlik unsuru taşımadıklarını tespit eder. Bu nedenle, başvurunun sözkonusu kısmı kabuledilebilir niteliktedir.

B. Esas

Hükümet, başvuranın Cumhuriyet Savcısı'nın yazılı görüşlerinin kendisine bildirilmemesine ilişkin şikayeti hususunda başvuranın, Cumhuriyet Savcısı'nın yazılı görüşlerini de kapsayan dava dosyasını her zaman inceleme imkanına sahip olduğunu ileri sürmüştür. Ayrıca, Cumhuriyet Savcısı'nın görüşlerinin idari yargılama sürecindeki mahkeme kararında hiçbir etkisi bulunmadığını savunmuştur. Gizli belgelere erişimine getirilen kısıtlamaya ilişkin şikayet hususunda Hükümet, bu tür bir gizliliğin kamu yararı için gerekli olduğunu ileri sürmüştür.

AİHM, daha önce benzer şikayetleri incelediğini ve AİHS'nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği sonucuna vardığını kaydeder (bkz. Güner Çorum/Türkiye, no. 59739/00, paragraflar 24-31, 31 Ekim 2006; Aksoy (Eroğlu)/Türkiye, no. 59741/00, paragraflar 24-31, 31 Ekim 2006; Meral/Türkiye, no. 33446/02, paragraflar 32-39, 27 Kasım 2007; Miran, paragraflar 13-18; Topal, paragraflar 16 ve 17). AİHM, mevcut davada sözkonusu içtihadı dışında kalan bir karar vermesini gerektirecek özel koşullar tespit etmemiştir.

Dolayısıyla, başvuranın Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'ne sunulan gizli belgelere erişiminin engellenmesi ve Cumhuriyet Savcısı'nın yazılı görüşlerinin başvurana bildirilmemesi hususlarında AİHS'nin 6/1 maddesi ihlal edilmiştir.

II. AİHS'NİN DİĞER MADDELERİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI

Başvuran, öncelikle Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin askeri hakimlerden oluşması ve tek birinci derece mahkemesi olarak görev yapması nedeniyle bağımsız ve tarafsız olmayan bir mahkemenin kendisini, 6/1 maddeyi ihlal edecek şekilde adil olarak yargılamadığından şikayetçi olmuştur. Ayrıca, sözkonusu maddeye dayanarak Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kararının makul olmadığını ve bu mahkemenin hangi dairesinin davayı inceleyeceğini önceden bilmenin mümkün olmadığını ileri sürmüştür. Son olarak, AİHS'nin 13., 17. ve 18. maddelerinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.

Sunulan deliller ışığında yetki alanına giren şikayet konularını göz önüne alan AİHM, sözkonusu şikayetlerin AİHS ya da ek protokollerinde ortaya konan hak ve özgürlüklerin ihlal edildiğini işaret etmediği sonucuna varır (Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin bağımsız ve tarafsız olmadığına ilişkin şikayet hususunda, bkz. Yavuz ve Diğerleri/Türkiye (karar), no. 29870/96, 25 Mayıs 2000; Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin kararlarına itiraz prosedürünün mevcut olmaması ve bu mahkemenin hangi dairesinin davayı inceleyeceğini bilmenin mümkün olmaması hususunda bkz. Yavuz Selim Karayiğit/Türkiye (karar), no. 45874/05, 23 Eylül 2008).

Sonuç olarak, başvurunun sözkonusu kısmı AİHS'nin 35. maddesinin 3. ve 4. paragrafları uyarınca dayanaktan yoksun olması nedeniyle reddedilmelidir.

III. AİHS'NİN 41. MADDESİNİN UYGULANMASI

A. Zarar ve Yargılama Masrafları

Başvuran askeri akademide geçirdiği ve ilişiği kesildikten sonra iş aradığı süre boyunca uğradığı gelir kaybı için maddi tazminat olarak 30,000 Euro talep etmiştir. Ayrıca, manevi tazminat olarak 20,000 Euro ve masraf ve harcamalar için 3,000 Euro talep etmiştir. Başvuran hükümet'in tümüyle itiraz ettiği talepleri için hiçbir gerekçe sunmamıştır.

Tespit edilen ihlal ve talep edilen maddi tazminat arasında illiyet bağı bulunmadığını tespit eden AİHM (bkz. Kingsley/İngiltere [BD], no. 35605/97, 40. paragraf, AİHM 2002-IV), sözkonusu talebi reddeder. Ancak AİHM, mevcut davada başvuranın, ihlal tespiti ile yeterince telafi edilemeyecek manevi bir zarara uğramış olduğu kanaatindedir. Hakkaniyet temelinde, 41. maddeye uygun olarak, başvurana 6,500 Euro ödenmesine karar vermiştir (bkz. Güner Çorum, 39. paragraf; Aksoy (Eroğlu), 39. paragraf; Miran, 22. paragraf; Topal, 23. paragraf). Yargılama masraf ve giderleri hususunda AİHM, başvuranın taleplerine gerekçe göstermemesi nedeniyle bu başlık altında tazminat ödenmemesine karar vermiştir.

B. Gecikme Faizi

AİHM, gecikme faizi olarak Avrupa Merkez Bankası'nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı faiz oranına üç puan eklemek suretiyle elde edilecek oranın uygun olduğuna karar vermiştir.

BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK, AİHM OYBİRLİĞİYLE

1. Başvuranın AİHS'nin 6/1 maddesi kapsamında, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'ne sunulan gizli belgelere ve bilgilere erişiminin engellenmesi ve Cumhuriyet Savcısı'nın mahkemeye sunduğu yazılı görüşlerin başvurana bildirilmemesine ilişkin şikayetlerin kabuledilebilir ve başvurunun kalan kısmının kabuledilemez olduğuna;

2. Başvuranın Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'ne sunulan gizli belgelere ve bilgilere erişiminin engellenmesi ve Cumhuriyet Savcısı'nın mahkemeye sunduğu yazılı görüşlerin başvurana bildirilmemesi hususunda AİHS'nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine;

3. (a) AİHS'nin 44. maddesinin 2. paragrafı gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden Türk Lirası'na çevrilmek üzere Savunmacı Hükümet tarafından başvurana manevi tazminat olarak 6,500 Euro (altı bin beş yüz Euro) ve bu meblağa uygulanabilecek her tür verginin ödenmesine;

(b)Yukarıda belirtilen üç aylık sürenin sona erdiği tarihten itibaren ödemenin yapılmasına kadar, Avrupa Merkez Bankası'nın o dönem için geçerli olan marjinal kredi kolaylığı oranının üç puan fazlasına eşit oranda basit faiz uygulanmasına;

4. Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddedilmesine;

KARAR VERMİŞTİR.

İşbu karar İngilizce olarak hazırlanmış ve AİHM İçtüzüğü'nün 77. maddesinin 2. ve 3. paragrafları gereğince 29 Eylül 2009 tarihinde yazılı olarak bildirilmiştir.