Kaynak: http://www.hukukat.com/detay?id=GJFC6UQ&cins=0&huk=25777

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ
İKİNCİ DAİRE
TAMAY VE DİĞERLERİ - TÜRKİYE DAVASI

(Başvuru no: 38287/04, 1416/05, 1688/05, 2596/05, 12342/05,
17250/05, 20241/05, 26665/05, 29859/05, 30476/05, 31959/05,
37140/05, 37196/05 et 23484/06)


KARARIN ÖZET ÇEVİRİSİ

STRAZBURG
29 Eylül 2009
NİHAİ
01/03/2010


İşbu karar AİHS’nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecek olup, şekli
bazı düzeltmelere tabi olabilir.
AVRUPA
KONSEYİ
CONSEIL DE
L'EUROPE 2
USUL
Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan ve (38287/04, 1416/05, 1688/05, 2596/05,
12342/05, 17250/05, 20241/05, 26665/05, 29859/05, 30476/05, 31959/05, 37140/05,
37196/05, 23484/06) başvuru no’lu davanın nedeni on beş T.C. vatandaşı Murat Tamay,
Mutlu Fakı, Yılmazer Yılmaz, İsmail Kurt, Mahmut Özbey, Aytuğ Türk, Mustafa Karakuş,
Mehmet Karagöz, Ertuğrul Celep, Musa Can Demir, Hamza Olçar, Özgür Kurt, Vedat
Gencer, Taşkın Arıcı ve Gülçin Sert’in (başvuranlar) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu
başvurudur.
Başvuran Murat Tamay Denizli Barosu avukatlarından F. Can Alga tarafından, başvuranlar
Mutlu Fakı, İsmail Kurt ve Taşkın Arıcı Ankara Barosu avukatlarından H. İşler tarafından,
başvuranlar Yılmazer Yılmaz ve Hamza Olçar Ankara Barosu avukatlarından A. L. Koçer
ve Gülçin Sert tarafından, başvuranlar Mehmet Karagöz ve Musa Can Demir Ankara Barosu
avukatlarından E. Kaya, başvuranlar Mahmut Özbey, Aytuğ Türk ve Ertuğrul Celep Ankara
Barosu avukatlarından V. Savaş tarafından, başvuran Mustafa Karakuş Ankara Barosu
avukatlarından A. Erdoğan tarafından, başvuran Özgür Kurt Ankara Barosu avukatlarından D.
Karaca tarafından, başvuran Vedat Gencer Adıyaman barosu avukatlarından Veysel Ocak
tarafından temsil edilmektedir.

OLAYLAR
I. DAVANIN KOŞULLARI
Başvuranlar T.C. vatandaşı olup askeri okul öğrencileridir. Askeri okul yetkilileri olayların
meydana geldiği dönemde yürürlükte bulunan ve askeri okullara öğrenci alınmasını
düzenleyen yönetmelikler gereğince başvuranlar hakkında soruşturma başlatmış ve adı
geçenleri nihai olarak okuldan ihraç edilmişlerdir. Soruşturma dosyaları «gizli savunma»
olarak sınıflandırılmış ve başvuranlara tebliğ edilmemiştir.
Başvuranlar bunun üzerine Askeri Yüksek İdari Mahkeme’ye başvurarak yürütmenin
durdurulması ve ihraç kararlarının iptali talebinde bulunmuştur. Başvuranlar savunmalarını
hazırlamak amacıyla delil unsurlarının ve özellikle askeri yetkililerin sözkonusu
soruşturmaların dayanağını oluşturdukları belgelerin kendilerine verilmesini talep etmişlerdir.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başsavcısı sözü edilen davaların her birinin esası hakkındaki
yazılı görüşlerini hazırlamış ve ihraç kararlarının yürürlükteki yönetmeliğe uygun olduğu
gerekçesiyle başvuranların taleplerinin reddedilmesi gerektiğini bildirmiştir. Bu karar
başvuranlara tebliğ edilmemiştir.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi esas olarak Askeri Yüksek İdare Mahkemesi hakkındaki
1602 sayılı Kanun’un 52/4 maddesi gereğince «gizli» ibareli kanıtlara ve belgelere dayalı
olarak ihraç kararlarının yürürlükte bulunan yönetmeliğe uygun olduğu gerekçesiyle
başvuranların yürütmenin durdurulması taleplerini reddetmiştir. Askeri Yüksek İdari
mahkemesi tarafından gizli olarak addedilen kanıtlar ve belgeler yargılama süresi boyunca
başvuranlara iletilmemiştir.
Başvuranlar tarafından yapılan karar düzeltme taleplerinin tarihleri aşağıdaki tabloda yer
almaktadır.
İdare daha sonra askeri okul öğrencilerinin okul ve yurt giderlerinin Devlet tarafından
karşılandığı gerekçesiyle bu masrafların başvuranlardan karşılanması amacıyla Ankara Asliye
Hukuk Mahkemesi’nde dava açmıştır. Asliye hukuk mahkemesi İdarenin bu talebini yerinde
bulmuş ve başvuranları gecikme faiziyle birlikte değişen çeşitli miktarlardaki yatılı okul
masraf ve giderlerini ödemeye mahkum etmiştir.

HUKUK
I. AİHS’NİN 6/1 MADDESİ’NİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI HAKKINDA
Başvuranlar bütün başvurular ile ilgili olarak, öncelikle askeri okuldan ihraç edilmelerine
neden olan yargı kararlarının dayanağını oluşturan «gizli» ibareli kanıtların ve belgelerin
kendilerine iletilmediğinden şikayetçi olmaktadır. 38287/04, 1416/05, 1688/05, 2596/05,
12342/05, 17250/05, 26665/05, 29859/05, 30476/05, 31959/05 ve 23484/06 numaralı
başvurular ile ilgili olarak başvuranlar Askeri Yüksek İdari Mahkemesi Başsavcısının yazılı
görüşünün kendilerine tebliğ edilmediğinden yakınmakta, bu yönde AİHS’nin 6/1 maddesini
öne sürmektedir.
A. Kabuledilebilirliğe ilişkin
Hükümet esasen Pellegrin-Fransa ([BD] no: 28541/95, AİHM 1999-VIII) kararına atıfta
bulunarak AİHS’nin 6. maddesinin bu başvuruya uygulanamayacağını savunmaktadır.
Başvuranlar bu sava karşı çıkmaktadır.
Başvuru
numarası
Başvuranların
adı ve soyadı
AİHM’ye
başvuru tarihi
İç hukuktaki
nihai karar
tarihi
İç huku
kararının tebliğ
tarihi
38287/04 Murat TAMAY 10 Eylül 2004 03 Mart 2004 13 Nisan 2004
1416/05 Mutlu FAKI 09 Aralık 2004 09 Haziran 2004 21 Haziran 2004
1688/05 Yılmazer
YILMAZ
19Kasım 2004 12 Mayıs 2004 28 Mayıs 2004
2596/05 İsmail KURT 08 Kasım 2004 09 Haziran 2004 21 Haziran 2004
12342/05 Gülçin SERT 24 Şubat 2005 08 Aralık 2004 30 Aralık 2004
17250/05 Mahmut
ÖZBEY ve
Aytuğ TÜRK
26 Nisan 2005 08 Kasım 2004-
26 Ocak 2005
23 Kasım 2004-
07 Şubat 2005
20241/05 Mustafa
KARAKUŞ
16 Mayıs 2005 12 Ocak 2005 28 Ocak 2005
26665/05 Mehmet
KARAGÖZ
1 Temmuz 2005 25 Mayıs 2005 08 Haziran 2005
29859/05 Ertuğrul CELEP 29 Temmuz 2005 1Haziran 2005 13 Haziran 2005
30476/05 Musa Can
DEMİR
08 Ağustos 2005 04 Mayıs 2005 20 Mayıs 2005
31959/05 Hamza OLÇAR 15 Ağustos 2005 08 Haziran 2005 23 Haziran 2005
37140/05 Özgür KURT 26 Eylül 2005 20 Nisan 2005 05 Mayıs 2005
37196/05 Vedat GENCER 20 Eylül 2005 13 Nisan 2005 25 Nisan 2005
23484/06 Taşkın ARICI 26 Mayıs 2006 1Şubat 2006 16 Şubat 2006 4
AİHM bu doğrultuda yerleşik içtihadından ileri gelen kıstaslara göndermede bulunmaktadır
(Bkz.Vilho Eskelinen vd.-Finlandiya no: 63235/00). Mevcut başvurularda, başvuranların
ulusal hukuk uyarınca bir mahkemeye erişim imkânı olduğu ve davalarını Askeri Yüksek
İdare Mahkemesi’nde dava açtıkları hususunda bir ihtilaf bulunmamaktadır. AİHM bu
durumda 6. maddenin bu başvurulara uygulanacağı görüşündedir.
AİHS’nin 35. maddesinin 3. paragrafı çerçevesinde şikayetlerin dayanaktan yoksun
olmadığını kaydeden AİHM, ayrıca başka açılardan bakıldığında da kabuledilemezlik unsuru
bulunmadığını tespit eder. Bu nedenle başvurular kabuledilebilir niteliktedir.
B. Esasa dair
Başvuranların Askeri Yüksek İdare Mahkemesi önündeki yargılama süreçlerinde «gizli»
ibareli kanıtlara ve belgelere erişimlerinin olanaksız olduğu şikayetine ilişkin AİHM, daha
önce de buna benzer bir şikayeti incelediğini ve AİHS’nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği
sonucuna vardığını hatırlatır (Bkz. özellikle Güner Çorum-Türkiye kararı, no: 59739/00, 31
Ekim 2006 ve Aksoy (Eroğlu)-Türkiye kararı, no: 59741/00, 31 Ekim 2006). AİHM ayrıca
yerleşik bu içtihadının dışına çıkılmasını gerektirecek herhangi bir neden görememektedir.
Bu nedenle AİHS’nin 6/1 maddesi bu bakımdan ihlal edilmiştir.
Hükümet Askeri Yüksek İdari Mahkemesi Başsavcısı’nın yazılı görüşünün başvuranlara
tebliğ edilmediği konusunun yalnızca 38287/04, 1416/05, 1688/05, 2596/05, 12342/05,
17250/05, 26665/05, 29859/05, 30476/05, 31959/05 ve 23484/06 numaralı başvurularla ilgili
olduğunu, başsavcının yazılı görüşünün duruşma öncesinde başvuranların dava dosyalarına
konulduğunu ve başvuranların veya yasal temsilcilerinin erişimlerinde bulunan yazılı görüşü
incelemeleri gerektiğini savunmaktadır.
AİHM daha önce de buna benzer bir şikayeti ve argümanı incelediğini ve Askeri Yüksek İdari
Mahkemesi Başsavcısı’nın yazılı görüşünün başvuranlara önceden iletilmemesi nedeniyle
AİHS’nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği sonucuna vardığını anımsatır (Bkz. Miran-Türkiye no:
43980/04, 21 Nisan 2009; mutatis mutandis Meral-Türkiye no: 33446/02, 27 Kasım 2007).
AİHM Hükümetin sözü edilen Miran kararından farklı bir sonuca ulaşmasını sağlayacak ikna
edici hiçbir tespit ve delil sunmadığını tespit etmiş ve AİHS’nin 6/1 maddesinin bu şikayet
bakımından ihlal edildiği sonucuna varmıştır.
II. ÖNE SÜRÜLEN DİĞER İDDİALAR HAKKINDA
Başvuranlar 1688/05, 12342/05, 17250/05, 26665/05, 29859/05, 30476/05 ve 31959/05
numaralı başvurular ile ilgili olarak, sözkonusu yargılamalarda kendileri ve aileleri haklarında
başlatılan soruşturmaların özel ve aile hayatına yönelik bir ihlali oluşturduğunu iddia etmekte,
bu bağlamda AİHS’nin 8. maddesini öne sürmektedir. Başvuran 38287/04 numaralı
başvuruya değin Askeri Yüksek İdari Mahkemesi önünde duruşma yapılmadığından
şikayetçidir.
AİHM, AİHS’nin 8. maddesi hakkındaki şikayete ilişkin bu başvurudaki temel hukuki
sorunun başvuranların askeri mahkemede iptali isteminde bulundukları kararların AİHS’nin 6.
maddesi açısından adil bir yargılanma sonucunda alınıp alınmadığı hususuna dayandığına
itibar etmektedir. Bu maddenin yukarıda mezkur nedenlerle ihlal edildiği sonucuna varması
ışığında AİHM, bu şikayeti ayrıca incelemeyi gerekli görmemektedir (Bkz. aynı anlamda,
sözü edilen Güner Çorum kararı, Topal-Türkiye kararı no: 3055/04, 21 Nisan 2009). 5
Hükümet açık bir duruşma yapılmadığı şikayeti hakkında AİHM’yi dayanaktan yoksun
bulunan bu şikayeti reddetmeye çağırmaktadır. Hükümet bu doğrultuda sözkonusu başvuranın
askeri idare mahkemesi önündeki yargılamada herhangi bir talepte bulunmadığını savunarak,
prensip olarak askeri idari mahkemedeki sürecin yazılı gerçekleştiğini, başvuranın açık bir
duruşma için gerekli koşulları öngörülen süre dahilinde yerine getirdiği takdirde açık
duruşmanın yerine getirilmesinin zorunlu olduğunu ifade etmektedir.
Başvuran bu bağlamda herhangi bir görüş öne sürmemektedir.
AİHM dava dosyasında yer alan unsurlardan başvuranın yargılama esnasında bir duruşma
yapılması yönünde bir talebinin olmadığını saptamaktadır. AİHM başvuranın 1602 sayılı
Kanun’un 48. maddesinde yer alan başvuru yoluna gitmeyi ihmal ettiğinden, bir duruşma
yapılması hakkından feragat ettiğini kaydetmektedir. Bu şikayet dayanaktan yoksun
bulunmaktadır ve AİHS’nin 35. maddesinin 3. ve 4. paragraflarına uygun olarak
reddedilmelidir.
III. AİHS’NİN 41. MADDESİ’NİN UYGULANMASI HAKKINDA
Başvuran Vedat Gencer adil tatmin talepleri için kendisine 17 Kasım 2008 tarihine dek
tanınan sürede herhangi bir talepte bulunmamıştır.
Başvuranlar Taşkın Arıcı, İsmail Kurt, Mutlu Fakı ve Özgür Kurt maddi ve manevi tazminat
başlığı altında 173.000 Euro, 173.000 Euro, 34.000 Euro ve 155.000 Euro talep etmektedir.
Başvuranlar bir rakam telaffuz etmeksizin iç hukuktaki ve AİHM önündeki yargılama gider
ve masrafları için «makul bir meblağ» talep etmektedir.
Başvuranlar Murat Tamay, Hamza Olçar, Yılmaz Yılmazer ve Mustafa Karakuş maddi,
manevi tazminat ve yargılama giderleri için sırasıyla toplam 47.600 Euro, 45.000 Euro,
44.000 Euro ve 47.367 Euro talep etmektedir. Başvuranlar yargılama giderleri için ispat edici
bir belge sunmamışlardır.
Başvuranlar Mahmut Özbey, Aytuğ Türk ve Ertuğrul Celep maddi ve manevi tazminat ile
avukatlık ücreti için sırasıyla toplam 40.260 Euro, 47.760 Euro ve 48.070 Euro talep
etmektedir. Başvuranlar bu amaçla, avukatları ile yapılan ve her birinin 8.000 TL (yaklaşık
3.720 Euro) ödemesi gerektiğini belirtir sözleşmelerin bir örneğini sunmaktadır.
Başvuranlar Musa Can Demir, Mehmet Karagöz ve Gülçin Sert maddi ve manevi tazminat
olarak sırasıyla 20.000 Euro, 18.000 Euro ve 46.000 Euro talep etmektedir. Başvuranların her
biri ayrıca yargılama giderleri için 1.000 Euro talep etmektedir. Başvuranlar bu taleplerini
destekleyici mahiyette çeşitli posta alındı belgelerini, iç hukuktaki mahkemelerce düzenlenen
makbuzları ve/veya tercüme masraflarına ilişkin faturaları iletmektedir.
Sözkonusu başvuranlar maddi tazminat olarak bilhassa ilgili askeri okullardan nihai surette
ihraç edilmelerini müteakip Devlete ödemiş oldukları okul ve yurt masraflarının iadesini talep
etmektedir.
Hükümet bu taleplere karşı çıkmakta ve AİHM’yi bu talepleri reddetmeye çağırmaktadır.
AİHM başvuran Vedat Gencer’in kendisine tanınan sürede adil tatmin talebinde bulunmaması
doğrultusunda bu yönde bir ödeme yapılmasını gerekli görmemektedir.
AİHM diğer başvuranlar ile ilgili olarak bu başvuruda adil tatmine dayanak teşkil eden tek
hususun başvuranların AİHS’nin 6. maddesinin 1. paragrafının güvence altına aldığı
haklardan yararlanamamış olduğunu tespit eder. AİHM, başvuranların bu haklardan
yararlanmış olması halinde davanın akıbetinin ne olacağına ilişkin spekülasyon yapacak
durumda değildir (Bkz. sözü edilen Aksoy (Eroğlu) kararı). AİHM sonuç olarak başvuranların
maddi tazminata ilişkin taleplerini reddetmektedir. AİHM bununla birlikte başvuranların
belirli bir ölçüde manevi zarara uğradığını ve bunun yalnızca ihlal tespiti ile
giderilemeyeceğine itibar etmektedir. AİHM 41. madde uyarınca hakkaniyete uygun on dört
başvuranın her birine 6.500 Euro manevi tazminat ödenmesini kararlaştırmaktadır (Bkz. sözü
edilen Aksoy (Eroğlu) kararı).
Yargılama masraf ve giderlerine ilişkin, AİHM’nin yerleşik içtihadına göre bir başvuran
gerçekliğini, gerekliliğini kanıtladığı makul miktarlardaki yargı giderlerini elde edebilir.
Mevcut başvuruda AİHM, başvuranlar Taşkın Arıcı, İsmail Kurt, Mutlu Fakı ve Özgür
Kurt’un İçtüzüğün 60. maddesi uyarınca yargılama taleplerini dile getirmemişlerdir. Bununla
birlikte, mahkemeye sunulan belgeler ve sözü edilen kıstaslar ışığında AİHM başvuranlar
Murat Tamay, Hamza Olçar, Yılmaz Yılmazer ve Mustafa Karakuş’un da bu doğrultudaki
taleplerini reddetmektedir. Mahmut Özbey, Aytuğ Türk ve Ertuğrul Celep’in talepleri ile ilgili
olarak AİHM, avukatlık ücreti için başvuranların her birine 1.000 Euro ödenmesini uygun
görmektedir. Son olarak başvuranlar Gülçin Sert, Musa Can Demir ve Mehmet Karagöz’ün
taleplerine uygun olarak mahkemeye sunulan deliller ışığında yargılama gider ve masraflarına
dair adı geçenlere sırasıyla 40 Euro, 70 Euro ve 350 Euro ödenmesini kararlaştırmaktadır.
AİHM, Avrupa Merkez Bankası’nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı faiz oranına üç
puanlık bir artışın ekleneceğini belirtmektedir.

BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK, AİHM, OYBİRLİĞİYLE,
1. Askeri Yüksek İdari Mahkemesi önünde bütün başvurular ile ilgili olarak sürdürülen
yargılamaların gizli ibareli belgelere ve kanıtlara dayandığı yönündeki şikayetlerin ve
38287/04, 1416/05, 1688/05, 2596/05, 12342/05, 17250/05, 26665/05, 29859/05, 30476/05,
31959/05 ve 23484/06 numaralı başvurulara ilişkin Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
Başsavcısı’nın görüşünün tebliğ edilmediği şikayetinin kabuledilebilir, bunun dışında
kalanların kabuledilemez olduğuna;
2. AİHS’nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine;
3. a) AİHS’nin 44 / 2 maddesi gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde,
ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden TL’ye çevrilmek ve her türlü vergiden muaf tutulmak
üzere Savunmacı Hükümet tarafından:
i. başvuran Vedat Gencer dışındaki bütün başvuranlara 6.500 (altı bin beş yüz) Euro manevi
tazminat ödenmesine;
ii. başvuranlar Mahmut Özbey, Aytuğ Türk ve Ertuğrul Celep’in her birine avukatlık ücreti
için 1.000 (bin) Euro ödenmesine;
iii. tüm yargılama giderleri için başvuran Gülçin Sert’e 40 (kırk) Euro, Musa Can Demir’e 70
(yetmiş) Euro ve Mehmet Karagöz’e 350 (üç yüz elli) Euro ödenmesine;
b) Sözkonusu sürenin bittiği tarihten itibaren ve ödemenin yapılmasına kadar, bu meblağlara
Avrupa Merkez Bankasının o dönem için geçerli faizinin üç puan fazlasına eşit oranda basit
faizin uygulanmasına;
4. Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddine;

KARAR VERMİŞTİR.
İşbu karar Fransızca olarak hazırlanmış ve AİHM’nin iç tüzüğünün 77. maddesinin 2. ve 3.
paragraflarına uygun olarak 29 Eylül 2009 tarihinde yazıyla bildirilmiştir.