Değerli Ziyaretçiler, Ankara Barosu Dergisinin 2011 yılı 2. sayısında yer alan "ASKERLİK YÜKÜMLÜLÜKLERİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN  YARGISAL DENETİMİNDE GÖREV" isimli makaleyi bilgilerinize sunmak istiyoruz.

Makalenin yazarı:

Dr. Hak.Kd.Alb. Celâl IŞIKLAR

(Askeri Yüksek İDare Mah. 1.D.Bşk.)

ÖZ:

1982 Anayasa’sının 157 ve 1602 sayılı Kanun’un 20/1nci maddesi hükümlerine göre, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, “askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile, asker kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesidir.  Ancak, askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker olması şartı aranmaz”. Buna göre, askerlik yükümlülüğü ile ilgili işlemler, askeri hizmete ilişkin olup ondan daha geniş kapsamlıdır. Ancak, askerlik yükümlülüğüyle ilgili bazı işlemlerin askeri hizmete ilişkin bulunmaması mümkündür. Dolayısıyla, bazı askerlik işlemlerine genel idari yargıda bakılabilir. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nde sadece askerlik işlemlerine ilişkin iptal davaları ve bu işlemlerden doğan tam yargı davaları ile sınırlı bulunmaktadır. Çünkü askeralma doğal olarak bir eylem değil, idari işlemdir. Kanun’a göre, askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklar yalnızca birel işlemlerden ibaret değildir. Askerlik yükümlülüğü ile ilgili düzenleyici işlemlere karşı da iptal ve tam yargı davası açılabilir.Aynı şekilde, bir tüzel kişinin, askerlik yükümlülüğüne ilişkin düzenleyici bir işlemin, menfaatini ve/veya hakkını ihlal etmesi halinde AYİM’de iptal ve/veya tam yargı davası açabileceğini kabul etmek gerekir.

1. GİRİŞ

Zorunlu askerlik sisteminin uygulandığı ülkemizde, bu yükümlülükten dolayı bir takım uyuşmazlıkların doğması; bunların çözümü için de bazı başvuru yolları öngörülmesi olağandır. Bu imkânlardan biri de Anayasa’nın 125’nci maddesindeki; “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” hükmü çerçevesinde tanınan yargısal denetim yoludur. Bireyleri askerlik hizmeti yükümlüsü kılan ve asker statüsüne sokan idari faaliyetlerin yargısal denetiminin, diğer pek çok idari tasarrufa göre daha öncelikli ve özellikli olduğu ortadadır. Zirâ, asker alma işlemleriyle tâbi olunan askerlik yükümlülüğü statüsü, bizzat vücut bütünlüğünü muhatap aldığından, ilgilinin idare hukuku konusu (objesi) olması sonucunu doğurur. Öte yandan, bu işlemlerin kazandırdığı asker sıfatı, yükümlüyü idarenin ajanı yapmasının yanı sıra ceza hukukunun bir öznesi durumuna sokar. Hâl böyle olunca da, askerlik yükümlüsü kişiler, günlük yaşantılarını temel hak ve hürriyetlerin büyük ölçüde kısıtlandığı, geçici fakat olağan dışı bir statü içinde sürdürürler.İdari rejimin, yani yargı ayrılığı sisteminin benimsendiği Türk hukuk düzeninde, idarenin askerlik yükümlülüğüne ilişkin faaliyetlerinin yargısal denetimi idarî yargı yerlerinde görülen iptal ve tam yargı davaları yoluyla gerçekleştirilir. Bugün bu denetimi ifa yetki ve görevi, Anayasa’nın 157’nci maddesi hükmü ve 1602 sayılı Askeri Yüksek İdâre Mahkemesi Kanun hükümlerine göre, ilk ve son derece mahkemesi olarak kurulmuş olan Askeri Yüksek İdâre Mahkemesi’ne aittir. 1602 sayılı Kanun’un “Dilekçeler üzerinde ilk inceleme” başlığını taşıyan 44’ncü maddesi gereği “Görev” bir davada ilk incelenecek ön şartlardandır. Kezâ, görev konusu kamu düzenine ilişkin bir dava şartı olduğundan yargılamanın her safhasında resen nazara alınmak zorundadır.Bu çalışmada, kanununun ifadesiyle askerlik yükümlülüğünden doğan uyuş-mazlıklarla ilgili, pratikte ise askerlik/askeralma işlemlerine karşı açılacak idari davalarda görevli meselesi incelenmektedir. İlk bakışta Askeri Yüksek İdâre Mahkemesinin görevli olduğu söylenerek konu basite indirgenebilir ise de, özellikle askerlik yükümlülüğüyle ilgili her işlemin askerî hizmete ilişkinlik taşıyıp taşımadığı, yükümlü dışındaki kişilerin AYİM’de dava açıp açamayacağı gibi hususlarda tartışma mevcuttur. İncelememizde görev meselesi bu problemler merkezinde irdelenmekle yetinilmemiştir. Ayrıca, görebildiğimiz kadarıyla tüzel kişiler tarafından dava açılması ve düzenleyici askerlik işlemlerine karşı dava ikamesi gibi konular öğretide ilk kez yer burada ele alınmıştır. 

..

...

-MAKALENİN DEVAMININ YER ALDIĞI, ANKARA BAROSU DERGİSİ, YIL :2011 SAYI: 2 'YE ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ.