AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ, İKİNCİ DAİRE, KARAR Başvuru no: 37810/05 Şehmus ÖZAVCI v. Türkiye

KARARIN KISA ÖZETİ:

Başvuran, Sözleşme’nin 2 ve 3. maddelerini ileri sürerek, oğullarının ölümünün,
zorunlu askerlik hizmeti sırasında meydana geldiğinden şikâyet etmektedir. Oğullarının hayatını korumak için askeri yetkililerin gerekli tedbirleri almadıklarından
yakınmaktadır. MSözleşme’ nin 6. maddesini ileri sürerek, ayrıca adli makamların tarafsız ve bağımsız olmadıklarından şikâyet etmektedirler. Adli makamların, oğullarının ölüm  koşulları üzerine etkin bir soruşturma yürütmemesinden ve Mehmet Mustafa’nın arkadaşının beyanı ile soruşturma komisyonunun raporunu göz önünde bulundurmamalarından yakınmaktadır.

Davanın esası hakkında Hükümet, Mehmet Mustafa’nın vefatının, haklarında
hiçbir kusur ya da ihmal suçlaması bulunmadığından askeri yetkililere
atfedilemeyeceğini belirtmektedir. Erin intihar edeceğini işaret eden hiçbir belirti
bulunmamaktaydı, er tamamıyla normal davranmaktaydı. Ayrıca bu bağlamda üstlerine herhangi bir sorunundan bahsetmemiştir. Hükümet, olaydan hemen sonra bir soruşturma açıldığını ve ölüm koşullarına ışık tutabilecek elverişli bütün soruşturma işlemlerinin tamamlandığını eklemektedir. Hükümete göre Mehmet Mustafa’ nın ölüm koşulları, tüm cinayet şüphelerini aralayarak titizlikle soruşturulmuştur.

AĐHM, somut olayda, Mehmet Mustafa’nın vefatının ardından yürütülen ceza
soruşturması ve askeri mahkemede kendisini takip eden ceza yargılaması ile, askerin ölüm koşullarının belirlendiğini değerlendirmektedir. AĐHM, başvuranın iddialarının, somut ve doğrulanabilir olaylara dayandırılmadığı ve hiçbir delil unsurunun inandırıcı bir biçimde desteklenmediğini tespit etmektedir. Soruşturmanın sonuçlarını, çelişkili ve yetersiz olarak eleştirmek gerçekçi olmaz. AĐHM, soruşturmanın titizlik seviyesinin, şüpheli ölümün niteliğine bağlı olduğunun altını çizmektedir. AĐHM, ulusal makamların üzerinde durdukları intihar tezini ve bu yönde yaptıkları düzenlemeleri yeniden dava konusu yapmak için hiçbir neden görmemektedir.

Şayet askeri yetkililer Mehmet Mustafa’nın kendini öldürmesinin gerçek bir risk
olduğunu biliyor ya da bilmek zorunda kalıyorlarsa, doğrulanması durumda, kontrolleri altında bulunan herkesi koruma zorunluluğu bakımından bu riskin önlenmesinde makul olarak beklenen her şeyi yapmışlarsa, her defasında geriye bu durumu doğrulamak kalmaktadır. Bu bakımdan başvuranın oğlu, askere gelmeden önce zarar gördüğü, intihara yatkınlık oluşturacak hiçbir zihinsel karışıklık belirtmemiştir. Bununla birlikte Mehmet Mustafa’nın ruhsal yeterliliği, başvuran tarafından, askerlik hizmetinde asla dava konusu yapılmamıştır. Her veri, askerin, olaya kadar üstlerini bu tür bir olaydan haberli kılacak herhangi bir belirti göstermediğini ve normal bir halinin olduğunu düşündürmektedir. Mehmet Mustafa’nın arkadaşları tarafından anlatılan olaylara gelince, yani Mehmet Mustafa’nın, ailesini ve memleketini çok özlemesi ya da duygusal olması ve ailesine bağlılığı konusunda, üstlerinin sezmek zorunda oldukları çok yakında
olacak olan intihar riskini, üstleri tahmin edememişlerdir.

Dosya unsurları, AĐHM’ in, üstlerinin ilgilinin ruhsal durumunun denetlemekte
düzenli olmadıkları ve intihar eyleminin önlenmesinde ya da daha fazlasını
yapmadıkları konusunda suçlanabilmesi için Mehmet Mustafa’nın davranışlarının
yeterli derecede belirgin olduğu şeklinde tespitine izin vermemektedir. Bu durumda, askeri yetkililer tarafından intiharın gerçek bir risk olduğu ve akabinde yaşamına son vermesinin bilinip bilinmediği belirginleşmiş değildir.

AĐHM, başvuranın sunduğu bu şikâyetleri incelemiştir. Başka özel unsurların
bulunmaması ve yukarıdaki incelemenin ışığında AĐHM, bu şikâyetlerin açıkça
dayanaktan yoksun olduğu ve Sözleşme’nin 35. maddesinin 3. ve 4. paragrafları
uyarınca reddedilmesi gerektiği kanısındadır.

Kararın Türkçe çevirisi http://www.inhak.adalet.gov.tr web adresindedir. Görmek için tıklayınız.