(Üstte resmi sunulan ve E.Hak.Alb. Orhan ÇELEN tarafından yayınlanan Kitabın 1571 inci sayfasından, kendi özel izni ile alıntıdır.)

**********

Üst Makamlara Başvurma:

            İlgililerin haklarında tesis edilen işlemlerin, idari yargı yerince denetimi yoluna gitmeden, idari işlemin tesis edildiği yerin üst makamına, böyle bir yer yoksa işlemi tesis eden makama başvurarak bu makamdan haklarında tesis edilen işlemin kaldırılmasını, değiştirilmesini ya da yerine yeni bir işlem yapılmasını isteyebilecekleri, bu halde dava açma süresinin işlemeyeceği 1602 S.K.nun 35 inci maddesinin (a) fıkrasında yer alan "ihtiyari müracaat" kavramı ile düzenlenmiştir.[1] 35 inci maddenin (a) fıkrasında belirtilen yerlere başvurunun dava açma süresini durdurması için, ilgililerin tesis edilen işlemin "kaldırılmasını" veya "değiştirilmesini" veya "geri alınmasını" veya haklarındaki işlem yerine "yeni bir işlem yapılmasını" istemiş olmaları gerekir. Dilek, şikayet ve beyanlar içeren başvurular dava açma süresini durdurmaz. Ayrıca başvuru, tesis edilen işlemin üst ya da tesis edildiği yerce kaldırılabilir, değiştirilebilir, geri alınabilir ya da o konuda yeni bir işlem yapılabilir nitelikte olan bir işleme karşı yapılması gerekir. Bu nitelikte olmayan işlemler hakkında yapılan başvurular işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmaz. Keza, başvurunun işlemin tesis edildiği yerin üst makamı olduğu halde oraya değil de, işlemin edildiği makama yapılmış olması, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmaz. Öte yandan, başvurunun dava açma süresi içinde yapılmış olması gerekir. Dava açma süresinin geçirilmesinden sonra yapılan başvuru (idare bu başvuruyu cevaplasa dahi) yeni bir dava açma süresi başlamaz.[2] Altmış gün içinde cevap verilmez ise, istek reddedilmiş sayılır. İsteğin reddi üzerine dava açma süresi başlar ve müracaat tarihine kadar geçmiş olan süre de hesaba katılır(1602 S.K. 35/a).

             Burada dikkati çekecek husus; müracaat tarihine kadar geçen süre ile isteğin yazılı olarak reddi üzerine ret yazısının tebliğinden veya müracaat idarece cevaplandırılmamış ise 60 günlük bekleme süresinin sona ermesinden itibaren geçmiş olan sürenin toplamının 60 günü geçmemiş olması gerektiğidir. Dava açacak olanların geçmiş olan süreyi 60 güne tamamlayan müddet içinde davalarını mutlaka açmaları gerekir. Aksi halde dava açma süresi geçmiş olur.[3] 1602 sayılı Kanunun 35 inci maddesine göre personel dava açma süresini geçirmemek için müracaat dilekçelerinde dava konusu yapacakları işlemin nedenini sormaktan ziyade işlemin “geri alınması”, “kaldırılması”, “değiştirilmesi” veya “yeni bir işlem yapılmasını” istemeleri gerekmektedir. Ancak bu nitelikteki müracaatlar işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurur(Bkz: AYİM.1.D., 18.4.1979, E. 43, K. 222 sayılı kararı). Birde müracaatın ”işlemi yapmış olan makamlardan” istenmesi şarttır. K.K.K.lığınca tesis edilmiş olan bir idari işlem için Genelkurmay Başkanlığına veya Milli Savunma Bakanlığına yapılan müracaat kanuni anlamda (dava açma süresini keser nitelikte) bir müracaat sayılmaz ve işlemeye başlamış olan süreyi durdurmaz.[4]

             Örnekler:

             İdareye başvuru üzerine başvurunun açıkca veya zımmın reddi hallerine göre sürenin yeniden işlemeye başlaması kuralını örneklendirelim:

             a) Başvuruya idarenin altmış gün içinde cevap vermeyerek isteği zımmen reddetmesi halinde, altmış günün bitiminden itibaren dava açma süresi yeniden işlemeye başlar. Bu durumda altmış günün bitiminden itibaren eğer ki varsa, başvuruya konu ettikleri işlemin (esas işlem) tebellüğ tarihi ile idareye yaptıkları başvuru tarihi arasında geçen süreyi de hesaba katmak suretiyle, dava açma süresi içinde dava açabilirler. Örneğin; 5 Mart 1993 günü tebliğ edilen bir işleme karşı ilgili 25 Mart 1993 günü idareye başvurmuş ve idare bu tarihten itibaren altmış gün içinde başvuruya cevap vermemiş ise, ilgilinin, 5-25 Mart 1993 tarihleri arasında geçen 20 günlük süreyi de hesaba katmak suretiyle, 25 Mart 1993 günlü başvuru üzerinden geçen altmış günlük  süre sonunda, 25 Mayıs 1993 tarihinden itibaren dava açma süresi içinde (dava açma süresi altmış gün ise, işleyen yirmi günlük sürenin düşülmesiyle kalan kırk gün içinde) dava açması gerekir. İlgilinin dava açma süresi içinde dava açmayarak idareye yeniden başvurusu, yeni bir dava açma süresi başlatmaz. Keza, dava açma süresi geçirildikten sonra yapılan başvuru da, idare bu başvuruya cevap verse dahi yeni bir dava açma süresi başlatmaz.[5]

             b) Başvuru üzerine idarenin olumsuz cevap vererek isteği açıkca reddetmesi halinde de, ret işleminin tebliğinden itibaren, durmuş olan dava açma süresi yeniden işlemeye başlar. Bu durumda ilgililer, eğer ki varsa, idarenin esas (ilk) işleminin tebellüğ tarihi ile idareye yaptıkları başvuru tarihi arasında geçen süreyi de hesaba katmak suretiyle dava açma süresi içinde dava açabilirler. Örneğin; ilgilinin kendisine 9 Mart 1992 günü tebliğ edilen işleme karşı 19 Mart 1992 günü üst makama başvurduğunu; başvuru makamının istemi 25 Mart 1992 günü reddettiğini  ve bu red işleminin ilgiliye 6 Nisan 1992 günü tebliğ edildiğini düşünelim. Bu durumda 9 Mart 1992 günü tebliğ edilen işleme karşı 19 Mart 1992 günü idareye başvurulması nedeniyle 10-19 Mart 1992 tarihleri arasındaki on günlük süre, dava açma süresinin hesabında dikkate alınır ve dava açma süresinden düşülür. İlgilinin idareye yaptığı başvurunun reddine dair işlemi 6 Nisan 1992 günü tebellüğ etmesi nedeniyle, 7 Nisan 1992 tarihinden itibaren dava açma süresi içinde (dava açma süresi altmış gün ise işleyen on günlük sürenin düşülmesiyle geri kalan elli; dava açma süresi otuz gün ise, geri kalan yirmi gün içinde[6]) davasını açması gerekir. Aksi halde, bu sürelerin geçirilmesinden sonra açılacak dava, yargı yerince süre aşımı nedeniyle reddedilir. İlgilinin 7 Nisan 1992 tarihinden itibaren dava açma süresi içinde dava açmayarak idareye yeniden başvurması, yeni bir dava açma süresi başlatmaz. Keza, 7 Nisan 1992 gününden itibaren dava açma süresi geçirildikten sonra idareye yapılan başvuru da, yeni bir dava açma süresi başlatmaz.[7]