AVRUPA İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) İÇEN/TÜRKİYE Davasında (Başvuru no: 45912/06), askeri mahkemede yargılanarak mahkûm olan bir sivil vatandaşın yaptığı başvuruda Türkiye'yi haksız buldu (Karar tarihi: 31 Mayıs 2011). Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından memur statüsüyle tercüman olarak Ankara'da işe alınan 1970 doğumlu Mualla Gökçe İçen, 2004'te üstleriyle yaptığı tartışma sonucunda, "amirlerine hakaret ve emirlere uymamak suçundan'' askeri mahkemede 7 ay hapis cezasına çarptırılmış ve cezasının yarısını askeri bir hapishanede geçirmişti. İçen, 2006'da AİHM'ye yaptığı başvuruda, sivil bir vatandaş olmasına rağmen askeri mahkemede yargılanmasını gerekçe göstererek, "Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin adil yargılanma hakkıyla ilgili 6. maddesinin 1. fıkrasını ihlal ettiğini'' ileri sürmüştü. Şikâyet başvurusunu haklı bulan AİHM, İçen'e, 15 bin euro maddi tazminat ödenmesini kararlaştırdı.. (Alıntı: http://www.memurlar.net/haber/197139/)

AİHM.nin bu Kararının bir kısmında şu şekilde gerekçe mevcut:

"...AİHM bu başvurunun konusunun Türk Silahlı Kuvvetlerinde sivil memur statüsünde Tercüman olarak görev yapan başvuranın iki bakımdan cezaya çarptırılması olduğunu gözlemlemektedir. Bu ithamlardan ilki «resmi öğle arasına vaktinden yirmi dakika önce çıkılması» olarak özetlenebilecek olaylara dayanan «emre itaatsizlik» suçlaması ile acil ibareli bir tercümenin saat 18’den sonra işyerinde kalınarak yapılmasının reddedilmesinin «amire hakaret» sayılmasına ve ikincisi ise başvuranın «neden bu kadar önemsiz uyarılar veriliyor, moral bozucu davranılıyor? Allah cezanı versin! Saygısız, kaba adam!» sözlerini sarf etmesine dayanmaktadır. AİHM bütün bu olaylar nedeniyle başvuranın yedi ay on beş gün hapis cezası aldığını hatırlatmaktadır. AİHM Türk Silahlı Kuvvetlerinin İç Hizmet Yönetmeliğine ilişkin 211 sayılı Kanun’un 14. ve 115. maddeleri uyarınca askeri suç unsurlarının tanımlandığını ve buna göre sivil kişilerin askeri üstlerine karşı olumsuz davranışlarının cezai müeyyideleri kapsadığını not etmektedir. AİHM ayrıca sivil olduğu kadar askeri anlamda da profesyonel hiyerarşik düzende askeri bir üste karşı «emre itaatsizlik» ve «hakaret» olarak nitelendirilebilecek ve disiplin hükümlerinin uygulanmasını gerektirecek hallerin de mevcut olduğunu vurgular. AİHM disiplin müeyyidesi kapsamına giren durumlarda askeri disiplin mahkemelerinin uyguladığı ve on gün ila iki ay arasında değişen cezai yaptırımların uygulandığını saptamaktadır. Disiplin mahkemelerinin alanına giren olaylarda aynı tür davranışlar için öngörülen müeyyideler kınama ile maaştan kesinti arasında değişmektedir (Bkz.  İç yönetmelik). Askeri ceza mahkemesi Kanunu’nun başvuranın durumunda her türlü hususu gözeterek açık ve öngörülebilir  şekliyle uygulandığı farz edilse bile AİHM, sivil bir kişinin askeri ceza mahkemesi önüne çıkarılmasını haklı gösterecek gerekçeleri incelemeye alacaktır.   AİHM daha önce de benzer şekillerde sivil kişilerin askeri mahkemelerde yargılanmalarına ilişkin davaları incelediğini hatırlatmaktadır (Bkz. örneğin askerlik hizmeti sırasında askeri kışkırtmak askeri suçundan yargılanarak mahkum olan Ergin no (6) kararı; Maszni-Romanyano: 59892/00 21 Eylül 2006 tarihli kararda başvuran ordu mensubu ile bir tutulan polis memuruna karşı işlediği suç nedeniyle yargılanmıştır; sözü edilen Martin kararında ise askeri kökenli bir aileden gelen başvuran orduda sivil memur olarak çalışan ve cansız bedeni askeri üssün yakınlarında bulunan bir kadını öldürmek suçuyla yargılanmıştır. Bütün bu sözü edilen farklı niteliklerdeki kararlarda AİHM, sivil bir kişinin askeri ceza mahkemesinde yargılanmasını haklı  çıkarak gerekçelerin oluşmadığına kanaat getirmiştir. AİHM ulusal yargı tarafından öngörülse bile, sivil kişiler olarak başvuranların ordu mensubu hakimler tarafından yargılanmalarından dolayı bu mahkemelerin bağımsızlığına ve tarafsızlığına dair duydukları şüphe gerekçesiyle askeri  mahkemelerin sivilleri yargılama yetkilerinin AİHS’nin 6/1 maddesine aykırı olduğuna itibar etmiştir. Mevcut başvuruya dönülecek olursa AİHM, Hükümetin başvuranın askeri ceza mahkemesi önüne çıkarılmasını meşru kılacak hiçbir zorlayıcı nedeni öne sürmediğini gözlemlemektedir. Hükümet bu durumun Türk silahlı kuvvetleri bünyesinde görev yapan sivil personel tarafından işlenen ve ulusal yasa tarafından in abstracto kavramsal olarak nitelendirilen kimi suçlar kapsamına girdiğini söylemekle yetinmiştir. AİHM ihtilaf konusu olayların ne iç hukuktaki mahkemeler tarafından ne de Hükümetin yazılı görüşlerinde hiçbir surette somut olarak değerlendirildiğini hatırlatır.  AİHM nezdinde sivil bir kişi olan başvuranın aleni bir  şekilde  in abstracto  olarak nitelendirilmesi genel mahkemeler tarafından yargılanan vatandaşlardan tümüyle farklı bir konuma getirmektedir. AİHM bu bağlamda yalnızca iç hukuktaki açık ve net bir uygulamanın bir sonucu olan bu cezai müeyyidenin aşırı olup olmadığı hususunun altını çizebilmektedir (Bkz. askeri ve genel mahkemelerin uyguladıkları disiplin müeyyideleri). Bütün bu saptamalar AİHM’nin AİHS’nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmasıbakımından yeterli sayılmaktadır." 

- Kararın Türkçe çevirisinin tamamı için tıklayınız.

Yorumlar