Esaretten Esarete 2735 Gün

Bu esirlerden sadece 50 bini Rusya’ya sevk edilmiş, geriye kalanların bir kısmı esir alınır alınmaz Ermeniler ve Kazaklar tarafından şehit edilmişti. Diğer bir kısmı ise yerleşim bölgelerine veya sürekli tutulacakları kamplara götürülürken; açlık, soğuk ve hastalık sebebi ile şehit olmuşlardı. Bu askeri esirlerden sadece 20-25 bini kaçarak veya resmi iade ile yurda dönebilmiş geriye kalanlar ise ne yazık ki çok kötü şartlarda vefat etmişti.

Savaş sırasında İtilaf Devletleri yanında yer alan Japonya, Rusya’daki Bolşevik Devrimi’nin yol açtığı karışıklıklardan yararlanarak 1918 yılının Nisan ayında Viladivostok’a asker çıkarmış ve Trans-Sibirya demiryolu hattı boyunca Baykal Gölüne kadar olan bölgeye ilerlemişti^.2 Bolşevikler ise Çar yanlısı olan Amiral Kolçak kuvvetlerine karşı üstünlük kurmaya başlamıştı. Bu nedenle esirler, Kızıllar ile işbirliği yapma ihtimallerine karşı Sibirya’da bulunan Kolçak denetimindeki kamplardan Viladivostok ve Novinikolskussuriysk şehirlerine doğru sevk edilmeye başlanmıştı. Böylece Kolçak Hükümeti esirlerin iaşesinden de kurtulacaktı.³ Kolçakların nihai yenilgisi sonucu Japonya 4-6 Nisan 1920’de Viladivostok bölgesini tamamen kontrol altına aldığından bölgede bulunan Türk esirlerin kontrolü Japonya’ya geçmişti. Bu sırada Türk esirlerinin bölgeye sevki de devam etmekteydi.⁴

Osmanlı Devleti ise bu gelişmeler yaşanırken Mondros Mütarekesini imzalamış, kendi iç meseleleri ile uğraşmaya başlamıştı. İstanbul, İtilaf devletleri donanması tarafından işgal edilmiş, Yunanlılar İzmir’e asker çıkarmış ve Anadolu’nun hemen her yerinde işgalci güçler ile Türk halkı arasında çatışmalar başlamıştı.

Bu buhranlı hava içinde uluslararası arenada inisiyatifini kaybeden Osmanlı Devleti Rusya’da kalan esirleri için İstanbul’daki İngiliz Fevkalade Komiserliği’ne başvurmak zorunda kalmıştı.⁵

İngiltere Osmanlı Devleti’nin müracaatına 1919 sonlarına doğru cevap vermiş ve Maverayı Baykal’daki Türk esirlerinin sevk işini Japon hükümetinin üstlendiğini belirtmişti. Hint Okyanusu üzerinden İstanbul’a yapılacak seferin masrafları Türk hükümeti tarafından karşılanacak, Viladivostok’ta toplanan Türk esirleri Japon vapur şirketi Katsuva ile yapılan anlaşma neticesinde tahsis edilen bir vapurla, Ağustos veya Eylül ayında İstanbul’a ulaştırılacaktı. İstanbul’a yapılacak bu sevkiyatın masrafı olan 240.000 lira, Osmanlı Bankasında bulunan İngiliz Fevkalade Komiserliği hesabına ivedi yatırılarak 22 Ekim 1919 tarihli bir yazıyla Japonya Hükümetine havalesini istemişti.⁶

Yazının tam metninni yer aldığı Dz.K.K. internet sayfasına ulaşmak için tıklayınız.

Yorumlar