SAVUNMA BİLİMLERİ DERGİSİ 
(The Journal of Defense Sciences)

Cilt 14 - Sayı 1 - Mayıs 2015 (Volume 14 - Issue 1 - May 2015)

İnsansız Hava Aracı (İHA) Sistemlerinin Hava Hukuku Bakımından İncelenmesi

Analyzing the Unmanned Aircraft Systems (UAS) under the Aviation Law

Mustafa DİKMEN

ÖZ

İlerleyen teknolojik gelişmelere paralel olarak İnsansız Hava Aracı (İHA) sistemlerinin kullanım sahası her geçen gün artmaktadır. Sadece savunma sektöründe değil sivil alanda da İHA kullanımına olan ilgi ve talep çoğalmıştır. Ancak yapısal olarak insanlı hava araçlarından farklı olmaları sebebiyle İHA’ların kullanımında çeşitli problemlerle karşılaşılmaktadır. Sonuç olarak İHA sistemlerinin hukuki bir zeminde kullanımına yönelik tartışmalar doğmaya başlamış ve hukuki açıdan bir sorunsalın varlığı ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda makalede, İHA’lara ilişkin henüz tam olarak oluşmamış olan kapsayıcı hukuki düzenlemelerin bir an önce sonuçlandırılmasına ihtiyaç olduğu savunulmaktadır. Çalışmanın amacı sivil maksatlı İHA kullanımı tartışmalarını hukuki bağlamda irdelemektir. Bunun için öncelikle İHA sisteminin ne olduğundan bahsedilerek İHA kullanımının hukuki sorunsalı tartışılacaktır. Akabinde uluslararası ve ulusal hukuki düzenlemelerin kapsamı incelenecek ve son olarak da sınırlı ölçekte sivil İHA kullanımına yönelik uygulanabilirliği olası düzenleyici bir konsept önerisinde bulunulacaktır.


Giriş İlerleyen teknolojik gelişmelere paralel olarak İnsansız Hava Aracı (İHA) sistemlerinin kullanım sahası her geçen gün artmaktadır. Her ne kadar uzun bir tarihi gelişim süreci ve münferit uygulamaları olsa da iki binli yılların sonlarına dek İHA’lara talep hep askerî alanda olmuştur. Ancak teknolojinin çok hızlı bir şekilde gelişmesi ile birlikte İHA’ların sadece askerî alanda değil sivil alanda kullanımı da her geçen gün artmaktadır. Sınır kontrolü, kaçakçılıkla mücadele, fotoğraf çekimi ve meteorolojik tespitler gibi faaliyetlerin yanı sıra hobi maksatlı olarak da kullanımı yaygınlaşmaktadır. Buna ilaveten İHA’ların ticari faaliyet alanlarında yer alması maksadıyla çeşitli girişimler de mevcuttur. Bu kapsamda en bilinen örnek, ABD Federal Havacılık Kurulunun (FAA) gerekli yasal düzenlemeleri sağladığı takdirde elektronik alışveriş şirketi “Amazon”nun 2015 yılı itibarıyla kargo faaliyetlerinde İHA kullanımına başlayacak olmasıdır (McNeal, 2013). Benzer şekilde bazı Avrupa ülkelerinde de sivil denemelerin sürdürüldüğü bilinmektedir. Ülkelerin mevcut hava hukuku düzenlemeleri, bu çerçevede gelişim aşamasındadır. FAA’nın bazı Hollywood film yapımcı şirketlerine dar kapsamlı olarak İHA kullanımına izin vermesi, ticari kullanımının giderek yaygınlaşacağı inancını doğurmaktadır (Barnes, 2014).

Sivil kullanımın böylece yaygınlaşıyor olmasının, beraberinde bazı sorunları doğuracağı açıktır. Bu sorunların bir kısmı maksadını aşan kullanımlardan kaynaklı olabilecek mahremiyetin ihlal edilmesi, özel yaşamın gizliliğinin korunamayışı ve bunlara bağlı olarak toplumlarda psikolojik sorunlar doğurabilme ile ilintilidir. Sorunların diğer kısmı ise, kaza ihtimalleri, uçuşa elverişlilik, sertifikasyon, hava trafik yönetimi ve hava sahasına uyum konuları ile ilgilidir.

Bu makalede, İHA’lara ilişkin henüz tam olarak oluşmamış olan kapsayıcı hukuki düzenlemelerin bir an önce sonuçlandırılmasına ihtiyaçolduğu savunulmaktadır. Sivil İHA kullanımına yönelik mevcut ulusal ve uluslararası hukuki düzenlemeler, şu an itibarıyla yetersiz ve sınırlayıcı olarak değerlendirilmektedir. Buradan yola çıkarak çalışmanın amacı, “İHA’ların kullanımına yönelik mevcut hukuki düzenlemelerin nelerden oluştuğu, bunların yeterli olup olmadığı ve neden hukuki düzenlemelere ihtiyaç duyulması gerektiği” sorularına cevap arayarak sivil maksatlı İHA kullanımı tartışmalarını hukuki bağlamda irdelemektir. Bu çerçevede çalışmada öncelikle genel anlamda İHA sisteminin ne olduğu aktarılacak ve sivil İHA kullanımına yönelik hukuki sorunsaldan bahsedilecektir. Akabinde ise uluslararası ve ulusal hukuki düzenlemelerin kapsamı incelenecektir. Son olarak da belirli bir kategorideki İHA kullanımının nasıl bir hukuki yapıya dönüştürülmesi gerektiğine dair sınırlı bir model önerisinde bulunulacaktır..

.......

...........

Dergideki bu yazının tamamını görmek  için linki tıklayınız.

http://www.kho.edu.tr/akademik/enstitu/savben_dergi/141/7.pdf

Yorumlar